مركز تحقيقات و پژوهش(متوپ)

پيشينه و مباني نظري آسيب پذيري مناطق شهري و ارائه الگوي بهينه جهت كاهش خسارت در برابر زلزله

جزئيات:

توضيحات: فصل دوم پژوهش كارشناسي ارشد و دكترا (پيشينه و مباني نظري پژوهش)

همرا با منبع نويسي درون متني به شيوه APA جهت استفاده فصل دو پايان نامه

توضيحات نظري كامل در مورد متغير

پيشينه داخلي و خارجي در مورد متغير مربوطه و متغيرهاي مشابه

رفرنس نويسي و پاورقي دقيق و مناسب

منبع : انگليسي و فارسي دارد (به شيوه APA)

2-1- مقدمه 13

2-2- مفاهيم و اصطلاحات 13

2-2-1- بلايا 13

2-2-1-1- بلاياي انساني 13

2-2-1-2- بلاياي طبيعي 14

2-2-2- بحران 14

2-2-3- مديريت بحران 15

2-2-3-1- مديريت بحران شهري 15

2-2-3-2- چرخه مديريت بحران 15

2-2-3-3- چرخه اصلي مديريت بحران 16

2-2-3-4- مراحل مديريت بحران 16

2-2-4- زلزله 17

2-2-5- ايمني 17

2-2-6- آسيب‌پذيري 17

2-2-7- شهر 18

2-2-8- آسيب پذيري شهري 18

2-2-8-1- عوامل مؤثر در آسيب پذيري شهر 20

2-2-8-2- ساختار شهر و آسيب­پذيري 21

2-2-8-3- بافت شهر و آسيب­پذيري 21

2-2-8-4- شكل شهر و آسيب پذيري 23

2-2-8-5- تراكم­هاي شهري و آسيب پذيري 23

2-2-8-6- آسيب پذيري تأسيسات و زير ساختهاي شهري 24

2-2-9- مديريت شهري 24

2-2-10- برنامه­ريزي 25

2-2-10-1- برنامه­ريزي فضايي 25

2-2-10-2- برنامه­ريزي شهري 25

2-2-10-2-1- نقش برنامه­ريزي شهري در كاهش آسيب پذيري شهرها در برابر خطرات زلزله 26

2-2-11- كاربري اراضي شهري 26

2-2-11-1- برنامه ريزي كاربري اراضي شهري 26

2-2-11-2- ارتباط بين كاربري زمين و آسيب­پذيري در برابر زلزله 27

2-2-12- امداد رساني 28

2-2-12-1- فضاهاي امدادرساني هنگام زلزله 28

2-2-13- دسترسي 29

2-2-14- شبكه ارتباطي شهر 29

2-2-14-1- آسيب پذيري شبكه ارتباطي 29

2-2-15- مكان‌يابي 30

2-2-16- سيستم اطلاعات جغرافيايي 31

2-3- رهيافت­ها و رويكردها 31

2-3-1- رهيافت‌هاي گوناگون پيرامون آسيب­پذيري 31

2-3-1-1- رهيافت غالب 32

2-3-1-2- رهيافت اقتصاد سياسي 32

2-3-2- ديدگاه­هاي آسيب­پذيري 33

2-3-2-1- ديدگاه زيست فيزيكي 33

2-3-2-2- ديدگاه ساخت اجتماعي 33

2-3-2-3- ديدگاه تركيبي 34

2-3-3- ديدگاه­هاي مديريت بحران 34

2-3-3-1- ديدگاه سنتي 34

2-3-3-2- ديدگاه قانون طبيعي 34

2-3-3-3- ديدگاه تعاملي 35

2-3-4- رويكردهاي مديريت بحران 35

2-3-4-1- رويكرد بحران گريزي 35

2-3-4-2- رويكرد بحران ستيزي 36

2-3-4-3- رويكرد بحران پذيري 36

2-4- مدل­هاي ارزيابي آسيب­پذيري 36

2-4-1- مدل‌هاي وزن دهي به معيارها : 36

2-4-1-1- فرايند تحليل سلسله مراتبي (AHP) 37

2-4-1-2- مدل تحليل شبكهاي (ANP) 38

2-4-2- مدل‌هاي رياضي تلفيق لايه هاي اطلاعاتي 39

2-4-2-1- مدل منطق بولين : 40

2-4-2-2- مدل منطق فازي : 41

2-4-2-3- مدل TOPSIS 43

2-4-2-4- مدل VIKOR 44

2-4-3- مدل تحليل شبكه 45

2-4-4- شاخص ميانگين نزديك‌ترين همسايه 46

1-1- مقدمه

مطالعات علمي نشان داده است كه اين امكان وجود دارد كه سياست‌هاي عمومي در كاهش اثرات ناشي از زلزله كمك نمايد و ديگر اين برداشت وجود ندارد كه طبق روش سنتي، اين سياست‌ها به كاهش اثرات فاجعه و بازسازي پس از بحران محدود شود. دستاوردهاي علمي و مهندسي كاربرد حياتي در پيشگيري و پيش­بيني خسارت‌هاي زلزله فراهم كرده است (Gibbons, 1980: 6). نبايد فراموش كرد كه ايمني در مقابل حوادث طبيعي از مهم‌ترين عناصر محيط شهري است. به خصوص زلزله كه در يك جا اتفاق نمي‌افتد. توسعه سريع و شهرنشيني بدون توجه به ايمني در مقابل حوادث طبيعي به معناي توسعه، به خصوص در كشورهاي در حال توسعه نيست (Nakabayashi, 1994: 4).

1-2- مفاهيم و اصطلاحات

1-2-1- بلايا

به حوادثي كه بروز آن‌ها موجب به بار آمدن خسارات و تلفات زيادي خواهد شد (بلا) يا (فاجعه) گفته مي‌شود. (اي. درايك و ديگران،2:1383). بلايا وقايعي هستند كه شرايط عادي موجود را به هم ريخته و باعث مي‌شوند جامعه حادثه ديده رنجي فراتر از ظرفيت خود را تحمل كند. حوادث وقتي بلايا ناميده مي‌شوند كه انسان‌ها درگير آن باشند (كاظميان، 1383: 163).

1-2-1-1- بلاياي انساني

بلايايي هستند كه انسان‌ها به گونه‌اي در ايجاد آن نقش داشته باشند اين نقش ممكن است عمدي و يا ارادي و غير عمدي و بدون اراده باشد. بلاياي انساني را مي‌توان به گروه‌هاي مختلفي تقسيم كرد.

- فاجعه يا بلاياي تكنولوژيك: نتيجه دخالت‌هاي ناآگاهانه بشر در طبيعت.

- بلاياي سياسي: اقدامات آگاهانه و محاسبه شده انسان كه موجب از بين رفتن جان انسان‌ها و تخريب كلي جامعه مي‌شود، مانند جنگ و حملات اتمي، شيميايي و ...

- بلاياي اكولوژيكي: كه در نتيجه اقدامات مستقيم بشر و استفاده بي‌رويه از منابع طبيعي روي مي‌دهد (اي، درايك و همكاران،1383: 3).

1-2-1-2- بلاياي طبيعي

هر اتفاق غير مترقبه ناگهاني كه موجبات تضعيف و از بين رفتن توانمندي‌هاي اقتصادي، اجتماعي و فيزيكي مانند خسارات جاني و مالي، تخريب تأسيسات زيربنايي و كاهش زمينه هاي اشتغال در جامعه را فراهم آورد، به عنوان بلاياي طبيعي معرفي مي­شود (حسني، 1384: 75).

حوادثي كه در ارتباط با طبيعت نظير زلزله، سيل، خشكسالي، پيشروي آب دريا، آتشفشان، ريزش كوه، آفات طبيعي و غيره، حادث مي‌شوند حوادث طبيعي نام دارند. شناخت اين پديده‌ها به دليل ماهيت چند بعدي آن، مطالعات چند رشته اي مي‌طلبند ( Paton & Fohnston, 2001:23).

1-2-2- بحران

بحران يك حادثه طبيعي يا ساخته‌ دست بشر است كه به طور طبيعي منجر به مرگ، جراحت و ويراني مي­شود، به نحوي كه نمي­توان آن را از طريق اقدامات معمول، منابع و تجهيزات محلي مهار كرد. اين­گونه رخدادها نياز به پاسخ فوري، هماهنگ و مؤثر براي برآوردن نيازهاي دارويي، تجهيزاتي و رواني افراد آسيب ديده كه به وسيله بخش دولتي و يا خصوصي اعمال مي­شود را دارد ( Brower & Charles, 2000: 12). به سخن ديگر بحران به موقعيتي اطلاق مي­شود كه بيانگر درجه­اي از تهديد نسبت به جان مردم، سلامتي آن­ها و امكانات زندگي ايشان است ( Waugh, 2000: 24).

ريشه واژه Crisis از كلمه يوناني Krinein به معني نقطه عطف به مخصوص در مورد بيماري است، همچنين به معني بروز زمان خطر در مورد مسايل سياسي- اقتصادي است. در عين حال، بحران به عنوان نقطه حساس تلقي مي‌شود، كه در نهايت ممكن است ناشي از يك تحوّل مناسب يا نامناسب باشد. مانند مرگ و زندگي، تعادل يا ناپايداري (اسماعيليان، 1390: 134).

1-2-3- مديريت بحران

مديريت بحران فرآيندي است براي پيشگيري از بحران و يا به حداقل رساندن اثرات آن به هنگام وقوع، براي انجام اين فرآيند بايد بدترين وضعيت­ها را برنامه­ريزي و سپس روش­هايي را براي اداره و حل آن جستجو كرد (Bertrand & Hawarence, 1986: 15). بر اساس نظريه پيرسون و كلاير، مديريت بحران عبارت است از تلاش نظام­يافته توسط اعضاي سازمان همراه با ذي­نفعان خارج از سازمان، در جهت پيشگيري از بحران­ها و يا مديريت اثربخش آن در زمان وقوع مي‌باشد (Mc, Conkey, 1987: 8). همچنين مديريت بحران را مي­توان برنامه­ريزي، سازماندهي، رهبري، هماهنگي، كنترل و پشتيباني تعريف كرد (Mitchell et al, 1989: 391).

پيشينه و مباني نظري آسيب پذيري مناطق شهري و ارائه الگوي بهينه جهت كاهش خسارت در برابر زلزله

جزئيات:

توضيحات: فصل دوم پژوهش كارشناسي ارشد و دكترا (پيشينه و مباني نظري پژوهش)

همرا با منبع نويسي درون متني به شيوه APA جهت استفاده فصل دو پايان نامه

توضيحات نظري كامل در مورد متغير

پيشينه داخلي و خارجي در مورد متغير مربوطه و متغيرهاي مشابه

رفرنس نويسي و پاورقي دقيق و مناسب

منبع : انگليسي و فارسي دارد (به شيوه APA)

2-1- مقدمه 13

2-2- مفاهيم و اصطلاحات 13

2-2-1- بلايا 13

2-2-1-1- بلاياي انساني 13

2-2-1-2- بلاياي طبيعي 14

2-2-2- بحران 14

2-2-3- مديريت بحران 15

2-2-3-1- مديريت بحران شهري 15

2-2-3-2- چرخه مديريت بحران 15

2-2-3-3- چرخه اصلي مديريت بحران 16

2-2-3-4- مراحل مديريت بحران 16

2-2-4- زلزله 17

2-2-5- ايمني 17

2-2-6- آسيب‌پذيري 17

2-2-7- شهر 18

2-2-8- آسيب پذيري شهري 18

2-2-8-1- عوامل مؤثر در آسيب پذيري شهر 20

2-2-8-2- ساختار شهر و آسيب­پذيري 21

2-2-8-3- بافت شهر و آسيب­پذيري 21

2-2-8-4- شكل شهر و آسيب پذيري 23

2-2-8-5- تراكم­هاي شهري و آسيب پذيري 23

2-2-8-6- آسيب پذيري تأسيسات و زير ساختهاي شهري 24

2-2-9- مديريت شهري 24

2-2-10- برنامه­ريزي 25

2-2-10-1- برنامه­ريزي فضايي 25

2-2-10-2- برنامه­ريزي شهري 25

2-2-10-2-1- نقش برنامه­ريزي شهري در كاهش آسيب پذيري شهرها در برابر خطرات زلزله 26

2-2-11- كاربري اراضي شهري 26

2-2-11-1- برنامه ريزي كاربري اراضي شهري 26

2-2-11-2- ارتباط بين كاربري زمين و آسيب­پذيري در برابر زلزله 27

2-2-12- امداد رساني 28

2-2-12-1- فضاهاي امدادرساني هنگام زلزله 28

2-2-13- دسترسي 29

2-2-14- شبكه ارتباطي شهر 29

2-2-14-1- آسيب پذيري شبكه ارتباطي 29

2-2-15- مكان‌يابي 30

2-2-16- سيستم اطلاعات جغرافيايي 31

2-3- رهيافت­ها و رويكردها 31

2-3-1- رهيافت‌هاي گوناگون پيرامون آسيب­پذيري 31

2-3-1-1- رهيافت غالب 32

2-3-1-2- رهيافت اقتصاد سياسي 32

2-3-2- ديدگاه­هاي آسيب­پذيري 33

2-3-2-1- ديدگاه زيست فيزيكي 33

2-3-2-2- ديدگاه ساخت اجتماعي 33

2-3-2-3- ديدگاه تركيبي 34

2-3-3- ديدگاه­هاي مديريت بحران 34

2-3-3-1- ديدگاه سنتي 34

2-3-3-2- ديدگاه قانون طبيعي 34

2-3-3-3- ديدگاه تعاملي 35

2-3-4- رويكردهاي مديريت بحران 35

2-3-4-1- رويكرد بحران گريزي 35

2-3-4-2- رويكرد بحران ستيزي 36

2-3-4-3- رويكرد بحران پذيري 36

2-4- مدل­هاي ارزيابي آسيب­پذيري 36

2-4-1- مدل‌هاي وزن دهي به معيارها : 36

2-4-1-1- فرايند تحليل سلسله مراتبي (AHP) 37

2-4-1-2- مدل تحليل شبكهاي (ANP) 38

2-4-2- مدل‌هاي رياضي تلفيق لايه هاي اطلاعاتي 39

2-4-2-1- مدل منطق بولين : 40

2-4-2-2- مدل منطق فازي : 41

2-4-2-3- مدل TOPSIS 43

2-4-2-4- مدل VIKOR 44

2-4-3- مدل تحليل شبكه 45

2-4-4- شاخص ميانگين نزديك‌ترين همسايه 46

1-1- مقدمه

مطالعات علمي نشان داده است كه اين امكان وجود دارد كه سياست‌هاي عمومي در كاهش اثرات ناشي از زلزله كمك نمايد و ديگر اين برداشت وجود ندارد كه طبق روش سنتي، اين سياست‌ها به كاهش اثرات فاجعه و بازسازي پس از بحران محدود شود. دستاوردهاي علمي و مهندسي كاربرد حياتي در پيشگيري و پيش­بيني خسارت‌هاي زلزله فراهم كرده است (Gibbons, 1980: 6). نبايد فراموش كرد كه ايمني در مقابل حوادث طبيعي از مهم‌ترين عناصر محيط شهري است. به خصوص زلزله كه در يك جا اتفاق نمي‌افتد. توسعه سريع و شهرنشيني بدون توجه به ايمني در مقابل حوادث طبيعي به معناي توسعه، به خصوص در كشورهاي در حال توسعه نيست (Nakabayashi, 1994: 4).

1-2- مفاهيم و اصطلاحات

1-2-1- بلايا

به حوادثي كه بروز آن‌ها موجب به بار آمدن خسارات و تلفات زيادي خواهد شد (بلا) يا (فاجعه) گفته مي‌شود. (اي. درايك و ديگران،2:1383). بلايا وقايعي هستند كه شرايط عادي موجود را به هم ريخته و باعث مي‌شوند جامعه حادثه ديده رنجي فراتر از ظرفيت خود را تحمل كند. حوادث وقتي بلايا ناميده مي‌شوند كه انسان‌ها درگير آن باشند (كاظميان، 1383: 163).

1-2-1-1- بلاياي انساني

بلايايي هستند كه انسان‌ها به گونه‌اي در ايجاد آن نقش داشته باشند اين نقش ممكن است عمدي و يا ارادي و غير عمدي و بدون اراده باشد. بلاياي انساني را مي‌توان به گروه‌هاي مختلفي تقسيم كرد.

- فاجعه يا بلاياي تكنولوژيك: نتيجه دخالت‌هاي ناآگاهانه بشر در طبيعت.

- بلاياي سياسي: اقدامات آگاهانه و محاسبه شده انسان كه موجب از بين رفتن جان انسان‌ها و تخريب كلي جامعه مي‌شود، مانند جنگ و حملات اتمي، شيميايي و ...

- بلاياي اكولوژيكي: كه در نتيجه اقدامات مستقيم بشر و استفاده بي‌رويه از منابع طبيعي روي مي‌دهد (اي، درايك و همكاران،1383: 3).

1-2-1-2- بلاياي طبيعي

هر اتفاق غير مترقبه ناگهاني كه موجبات تضعيف و از بين رفتن توانمندي‌هاي اقتصادي، اجتماعي و فيزيكي مانند خسارات جاني و مالي، تخريب تأسيسات زيربنايي و كاهش زمينه هاي اشتغال در جامعه را فراهم آورد، به عنوان بلاياي طبيعي معرفي مي­شود (حسني، 1384: 75).

حوادثي كه در ارتباط با طبيعت نظير زلزله، سيل، خشكسالي، پيشروي آب دريا، آتشفشان، ريزش كوه، آفات طبيعي و غيره، حادث مي‌شوند حوادث طبيعي نام دارند. شناخت اين پديده‌ها به دليل ماهيت چند بعدي آن، مطالعات چند رشته اي مي‌طلبند ( Paton & Fohnston, 2001:23).

1-2-2- بحران

بحران يك حادثه طبيعي يا ساخته‌ دست بشر است كه به طور طبيعي منجر به مرگ، جراحت و ويراني مي­شود، به نحوي كه نمي­توان آن را از طريق اقدامات معمول، منابع و تجهيزات محلي مهار كرد. اين­گونه رخدادها نياز به پاسخ فوري، هماهنگ و مؤثر براي برآوردن نيازهاي دارويي، تجهيزاتي و رواني افراد آسيب ديده كه به وسيله بخش دولتي و يا خصوصي اعمال مي­شود را دارد ( Brower & Charles, 2000: 12). به سخن ديگر بحران به موقعيتي اطلاق مي­شود كه بيانگر درجه­اي از تهديد نسبت به جان مردم، سلامتي آن­ها و امكانات زندگي ايشان است ( Waugh, 2000: 24).

ريشه واژه Crisis از كلمه يوناني Krinein به معني نقطه عطف به مخصوص در مورد بيماري است، همچنين به معني بروز زمان خطر در مورد مسايل سياسي- اقتصادي است. در عين حال، بحران به عنوان نقطه حساس تلقي مي‌شود، كه در نهايت ممكن است ناشي از يك تحوّل مناسب يا نامناسب باشد. مانند مرگ و زندگي، تعادل يا ناپايداري (اسماعيليان، 1390: 134).

1-2-3- مديريت بحران

مديريت بحران فرآيندي است براي پيشگيري از بحران و يا به حداقل رساندن اثرات آن به هنگام وقوع، براي انجام اين فرآيند بايد بدترين وضعيت­ها را برنامه­ريزي و سپس روش­هايي را براي اداره و حل آن جستجو كرد (Bertrand & Hawarence, 1986: 15). بر اساس نظريه پيرسون و كلاير، مديريت بحران عبارت است از تلاش نظام­يافته توسط اعضاي سازمان همراه با ذي­نفعان خارج از سازمان، در جهت پيشگيري از بحران­ها و يا مديريت اثربخش آن در زمان وقوع مي‌باشد (Mc, Conkey, 1987: 8). همچنين مديريت بحران را مي­توان برنامه­ريزي، سازماندهي، رهبري، هماهنگي، كنترل و پشتيباني تعريف كرد (Mitchell et al, 1989: 391).